Khái quát kiến thức cuộc tổng khởi nghĩa - cách mạng tháng 8 1945

Ngày 2/9/2945, trên quảng trường Ba Đình lịch sử, chủ tịch Hồ Chí Minh – vị Cha già dân tộc – đã đọc bản Tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Sự thắng lợi của cách mạng tháng 8 1945 đã đánh dấu một kỉ nguyên mới - kỉ nguyên độc lập, tự do, kỉ nguyên nhân dân nắm chính quyền, làm chủ đất nước.

1, Tình hình Việt Nam trước cách mạng tháng 8 1945: Giai đoạn 1939 – 1945

Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập ngày 2/9/29145

Ngày 1/9/1939, chiến tranh thế giới lần thứ hai bùng nổ, trong đó Pháp là một bên tham chiến. Chính phủ Pháp đã thi hành chính sách thời chiến: về kinh tế thì áp dụng chính sách “Kinh tế chỉ huy”, tăng thuế cũ, đặt thuế mới, ra sức vơ vét sức người, sức của để dốc vào cuộc chiến tranh, bắt thanh niên đi lính làm bia đỡ đạn cho quân Pháp trên các chiến trường, đàn áp các phong trào yêu nước cách mạng của nhân dân ta

Tháng 9 năm 1940, quân Nhật vào miền Bắc Việt Nam, Pháp đầu hàng. Nhật giữ nguyên bộ máy thống trị của Pháp để vơ vét kinh tế, phục vụ cho chiến tranh. Các đảng phái thân Nhật ra sức tuyên truyền lừa bịp về văn minh, sức mạnh Nhật Bản, thuyết Đại Đông Á, dọn đường cho Nhật hất cẳng Pháp

Từ khi Nhật vào Đông Dương, chúng ra sức cướp ruộng đất, bắt nông dân nhổ lúa, nhổ ngô để trồng đay, thầu dầu, yêu cầu Pháp xuất các nguyên liệu chiến tranh sang Nhật với giá rẻ. Nhật cũng đầu tư vào những ngành phục vụ cho quân sự như mangan, sắt. Chính sách bóc lột của Pháp – Nhật đẩy tình hình việt nam trước cách mạng tháng 8 tới chỗ cùng cực. Nhân dân ta phải chịu cảnh một cổ hai tròng. Các giai cấp, tầng lớp ở nước ta đều bị ảnh hưởng bởi chính sách bóc lột của Pháp – Nhật. Hậu quả là, cuối năm 1944, đầu năm 1945, có đến gần 2 triệu đồng bào ta bị chết đói

Nạn đói năm Ất Dậu (1945)

Bước sang năm 1945, ở châu Âu, phát xít Đức thất bại nặng nề. Ở châu Á – Thái Bình Dương, Nhật liên tiếp thất bại. Tại Đông Dương, ngày 9/3/1945, Nhật đảo chính Pháp thành công, các đảng phái chính trị ở Việt Nam tăng cường hoạt động. Tình thế cách mạng xuất hiện nhưng điều kiện tổng khởi nghĩa chưa tới. Ngay khi biết tin Nhật đảo chính Pháp. Đảng Cộng sản Đông Dương triệu tập cuộc họp ban thường vụ trung ương, đến ngày 12/3/1945 ra chỉ thị Nhật – Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta. Đảng đã phát động cao trào kháng Nhật cứu nước, làm tiền đề cho cuộc tổng khởi nghĩa cách mạng tháng 8 1945

Sau khi phát xít Đức bị tiêu diệt (5/1945), đạo quân Quan Đông của Nhật bị thất bại ở Đông Bắc Trung Quốc, Nhật Bản đã phải tuyên bố đầu hàng không điều kiện (15/8/1945). Sự kiện Nhật Bản đầu hàng đã làm cho quân Nhật ở Đông Dương tê liệt, chính phủ thân Nhật Trần Trọng Kim hoang mang, Đảng ta triệu tập Hội nghị toàn quốc (từ 14 đến 15/8/1945) thông qua kế hoạch lãnh đạo toàn dân Tổng khởi nghĩa và quyết định những vấn đề quan trọng về chính sách đối nội, đối ngoại sau khi giành chính quyền

2, Phong trào giải phóng dân tộc từ tháng 9 năm 1939 đến tháng 3 năm 1945: cách mạng tháng 8 1945

Chiến tranh thế giới thứ hai (1939 – 1945) đã ảnh hưởng sâu sắc đến tình hình Việt Nam. Trước những tác động đó, Đảng ta đã kịp thời đề ra những chủ trương có tính chất quyết định đến thắng lợi của cách mạng Việt Nam từ năm 1939 đến năm 1945, đặc biệt là cách mạng tháng 8 1945 trong Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương tháng 11/ 1939

Nội dung Hội nghị:

• Nhiệm vụ, mục tiêu trước mắt: đánh đổ đế quốc và tay sai, làm cho Đông Dương hoàn toàn độc lập
• Tạm gác khẩu hiệu cách mạng ruộng đất, đề ra khẩu hiệu tịch thu ruộng đất của đế quốc và địa chủ phản bội quyền lợi dân tộc, thành lập chính phủ Dân chủ Cộng hòa
• Hình thức, phương pháp đấu tranh cách mạng tháng 8 1945: Chuyển từ đấu tranh đòi dân sinh, dân chủ sang đấu tranh trực tiếp đánh đổ chính quyền đế quốc và tay sai, từ hoạt động hợp pháp, nửa hợp pháp sang hoạt động bí mật, bất hợp pháp
• Chủ trương thành lập Mặt trận Thống nhất dân tộc phản đế Đông Dương

Ý nghĩa: Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương tháng 11/1939 đánh dấu sự chuyển hướng quan trọng – đặt nhiệm vụ giải phóng dân tộc lên hàng đầu, đưa nhân dân ta trực tiếp bước vào thời kì vận động cứu nước

3, cách mạng tháng 8 1945 - Khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền: Khởi nghĩa từng phần (tháng 3/ 1945 đến giữa tháng 8/ 1945)

Nhật đảo chính Pháp: tối ngày 9/3/1945, Nhật đảo chính Pháp, Pháp đầu hàng. Nhật tuyên bố “giúp các dân tộc Đông Dương xây dựng nền độc lập”, dựng chính phủ bù nhìn Trần Trọng Kim, đưa Bảo Đại làm Quốc trưởng. Thực chất là độc chiếm Đông Dương

Chỉ thị: Nhật – Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta: Ngày 12/3/1945, Ban Thường vụ Trung ương Đảng ra chỉ thị Nhật – Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta. Chỉ thị nêu rõ

• Kẻ thù chính của nhân dân Đông Dương là phát xít Nhật
• Thay khẩu hiệu Đánh đuổi Pháp – Nhật bằng Đánh đuổi phát xít Nhật
• Hình thức đấu tranh cách mạng tháng 8 1945 từ bất hợp tác, bãi công, bãi thị sẵn sàng chuyển qua tổng khởi nghĩa khi có điều kiện
• Quyết định phát động một cao trào kháng Nhật cứu nước

Diễn biến cao trào kháng Nhật cứu nước

• Ở căn cứ địa Cao – Bắc – Lạng, đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân và Cứu quốc quân cùng với quần chúng giải phóng nhiều xã, châu, huyện.
• Ở miền Bắc, khẩu hiệu “Phá kho thóc giải quyết nạn đói” thu hút hàng triệu người tham gia.
• Ở Quảng Ngãi, tù chính trị nhà lao Ba Tơ nổi dậy, thành lập chính quyền cách mạng (11/3), tổ chức đội du kích Ba Tơ
• Ở miền Nam, Việt Minh hoạt động mạnh mẽ, nhất là ở Mĩ Tho, Hậu Giang

4, cách mạng tháng 8 1945 - Khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền: Diễn biến chính

Thời cơ Tổng khởi nghĩa tháng Tám 1945: Khi Nhật đầu hàng Đồng minh, lệnh Tổng khởi nghĩa được ban bố:

Ngày 9/9/1945, Liên Xô tiêu diệt quân Quan Đông của Nhật

Ngày 15/9/1945, Nhật hoàng tuyên bố đầu hàng Đồng minh không điều kiện. Quân Nhật ở Đông Dương rệu rã, chính phủ Trần Trọng Kim hoang mang lo sợ, điều kiện khách quan có lợi cho Tổng khởi nghĩa đã đến

Ngày 13/8/1945, Trung ương Đảng và Việt Minh thành lập Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc, ban bố Quân lệnh số 1, phát lệnh tổng khởi nghĩa trong cả nước. Đây là thời điểm bắt đầu cho diễn biến cách mạng tháng 8 năm 1945. Các ngày 14, 15/8/1945, Hội nghị toàn quốc của Đảng họp ở Tân Trào tán thành chủ trương Tổng khởi nghĩa, thông qua 10 chính sách của Việt Minh, cử ra Ủy ban Dân tộc Giải phóng Việt Nam do Hồ Chí Minh làm chủ tịch.

Tân Trào là quê hương cách mạng và cũng là nơi ở và làm việc của chủ tịch Hồ Chí Minh

Đây là thời cơ ngàn năm có một cho cuộc Tổng khởi nghĩa thắng lợi. Chưa có lúc nào như lúc này, cách mạng nước ta hội tụ được những điều kiện thuận lợi như thế. Thời cơ ngàn năm có một chỉ tồn tại trong thời gian từ sau khi quân phiệt Nhật đầu hàng quân Đồng Minh đến trước khi quân Đồng Minh kéo vào giải giáp quân Nhật (đầu tháng 9 năm 1945). Chúng ta cần kịp thời phát động Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trước khi quân Đồng Minh (Anh và Trung Hoa Dân quốc) vào Đông Dương giải giáp quân Nhật. Cuộc Tổng khởi nghĩa diễn ra nhanh chóng thắng lợi và ít đổ máu

Diễn biến cách mạng tháng 8 1945 

• Chiều ngày 16/8/1945, một đơn vị của Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân do Võ Nguyên Giáp chỉ huy, tiến về giải phóng thị xã Thái Nguyên
• Ngày 18/8/1945, nhân dân Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh, Quảng Nam giành chính quyền sớm nhất trong cả nước
• Tại Hà Nội, ngày 19/8, hàng vạn nhân dân đánh chiếm các cơ quan đầu não của địch, như Phủ Khâm sai, Tòa Thị chính,… khởi nghĩa thắng lợi ở Hà Nội
• Khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi ở Huế (23/8/1945), Sài Gòn (25/8/1945)
• Ở các nơi khác, nhân dân tổng khởi nghĩa cách mạng tháng 8 1945 giành chính quyền trên cả nước
• Ngày 25/8/1945, Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng về Hà Nội. Ủy ban Dân tộc giải phóng cải tổ thành Chính phủ lâm thời nước Việt Nam dân chủ cộng hòa (28/8/1945)
• Ngày 2/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa

Ý nghĩa lịch sử của cách mạng tháng 8 1945

• Tạo ra bước ngoặt lớn trong lịch sử dân tộc, phá tan xiềng xích nô lệ của Pháp hơn 80 năm và Nhật gần 5 năm, lập nên nhà nước Việt Nam Dân chủ cộng hoà
• Mở ra một kỉ nguyên mới: kỉ nguyên độc lập, tự do, kỉ nguyên nhân dân nắm chính quyền, làm chủ đất nước
• Đảng Cộng sản Đông Dương trở thành Đảng cầm quyền, chuẩn bị điều kiện cho những thắng lợi tiếp theo
• Và cuối cùng, ý nghĩa cách mạng tháng 8 còn góp phần vào thắng lợi của cuộc chiến tranh chống chủ nghĩa phát xít, cổ vũ các dân tộc thuộc địa trong đấu tranh tự giải phóng

Nhờ sự lãnh đạo tài tình, sáng suốt của Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng như Đảng Cộng sản Việt Nam, chớp thời cơ ngàn năm có một mà cuộc Tổng khởi nghĩa - cách mạng tháng 8 1945 đã thành công, dân tộc ta, đất nước ta đã bước sang kỉ nguyên độc lập - tự do. 

• Sách CCBook – Đọc là đỗ
• Địa chỉ: Số 10 Dương Quảng Hàm, Cầu Giấy, Hà Nội
• Hotline: 024.3399.2266
• Email: [email protected]

Nguồn: ccbook.vn